Kapzolder / molenkap @museum.de

Hier kom je te weten hoe we de molen vanuit stilstand opstarten.

Op je smartphone zie je de bovenas en het bovenwiel, dat als een kroon op de koningsspil ligt. Links en rechts tegen het bovenwiel liggen twee balken: de stormbalken. Deze blokkeren de wieken. Als het niet stormt en de molenaar de wieken wil laten draaien, klapt hij de stormbalken omlaag.
Maar hoe zet je een draaiende molen weer stil? Dat noemen we vangen en daar is de stalen band rond het bovenwiel voor bedacht.

Onder het bovenwiel zie je een horizontale eikenhouten balk hangen, de vangbalk. Deze is via een ketting met de stalen band verbonden. Door de zwaartekracht en het gewicht van de vangbalk, wordt de stalen band rond het houten bovenwiel strakgetrokken. De wieken komen tot stilstand.

Om de wieken te laten draaien, moet de molenaar de rem er handmatig afhalen. Dat is nog niet zo makkelijk, want hij moet daarvoor in de molenkap klimmen. Daar kan hij de rem er met een kettingtakel afhalen. Maar voordat hij het takelwerk bedient…

… zet hij eerst een soort versnellingspook in de juiste stand. Je ziet hem in de vloer en op je smartphone. Met deze hendel wordt de steenspil bij het spoorwiel aan- of losgekoppeld, afhankelijk van of de molenaar alleen de wieken wil laten draaien of ook graan wil malen.
Zoals we op de steenzolder hebben gezien, is de steenspil verbonden met het maalkoppel. De steenspil zet de bovenste maalsteen, de loper, in beweging.
Pas als de 'versnellingspook' in de gewenste stand staat, trekt de molenaar aan de ketting om de eikenhouten vangbalk omhoog te trekken, waardoor de rem eraf gaat. Daarna moet hij buiten nog de kleppen op de Bilauwieken sluiten. Als het hard genoeg waait, beginnen de wieken te draaien. Het stilzetten van de wieken gaat precies andersom. Een flinke klus dus!

Nu gaan we weer naar beneden. Het is het veiligst om achteruit de trap af te gaan en de leuningen stevig vast te houden. En kijk als je beneden bent nog eens goed naar de wieken: staan ze nog hetzelfde als toen je naar binnen ging?