Kapzolder / molenkap @museum.de

Je bent er! Onze molen is een van de weinigen die je helemaal tot onder de molenkap mag beklimmen. Maar vanwege de veiligheid is dit wel echt het eindstation.

Hoe worden de zakken graan omhoog gehesen? Dat zie je hier op de kapzolder. Zie je het houten wiel waar het touw overheen ligt? Dat is het luiwiel. Dit wiel is via een dikke houten balk, de lui-as, verbonden met het kleinere sleepwiel. Vreemd genoeg zitten er geen kammen op. Maar dat hoeft ook niet, want het wordt aangedreven door de langzaam draaiende koningsspil. Het luiwiel gaat ook draaien en is sterk genoeg om de zware zakken graan op de steenzolder te hijsen.

Kijk maar eens omhoog naar de molenkap. Waar het daglicht binnenkomt, zie je hoe de beweging van de molenwieken via de bovenas en het bovenwiel wordt overgebracht op de koningsspil. De wind zet dus de koning in beweging.

De bovenas rust op een stenen penlager, ook wel broeksteen genoemd. Meestal is die van graniet gemaakt. Je ziet hem op je beeldscherm. Op de as staat een houten kistje, dat met een deksel kan worden afgesloten. Er zit een blok rundvet in, dat de as en de broeksteen continu smeert. Een grappig weetje: het is lastig te zien, maar helemaal boven, waar de as aan de wieken vastzit, zit nog een lager: het halslager. Hier lijkt de as ook wel wat op een nek, want hij is hier dunner dan aan de onderkant. Zou het onderste lager daarom broeklager heten?

Direct onder de kap zie je een tandwiel. Dit is het wormwiel, dat de hele omtrek van de kap kan bewegen. Het hoort bij het kettingmechanisme van de windroos. De windroos zelf staat buiten op de kap.

Bij zijwind gaat de windroos draaien en drijft dan een klein tandwiel in de molenkap aan, dat via kettingen en tandwielen het wormwiel in beweging zet. Het wormwiel zorgt dat de molenkap langzaam gaat draaien, tot de wieken precies in de wind staan. Draait de wind opnieuw, dan draait de molenkap langzaam mee. Omdat onze molen zichzelf in de wind houdt, wordt het een zelfkruier genoemd. In Nederland komt dit type molen erg weinig voor: het in de wind draaien gebeurt daar meestal nog met de hand. Waarom dat zo is? Omdat de meeste Nederlandse windmolens te zwaar zijn om met een windroos te worden gekruid.